Onze verzorgingsstaat heeft Nederland veel gebracht. Dankzij de verzorgingsstaat hebben we vrijwel allemaal toegang tot gezondheidszorg, onderwijs en een vangnet als we ziek worden of onze baan kwijtraken. Dit zijn belangrijke stappen geweest om armoede en ongelijkheid te verminderen. Maar de wereld is veranderd.

De problemen van nu vragen om een andere aanpak. Denk aan klimaatverandering, toenemende ongelijkheid en een overbelast zorgsysteem – problemen die een grote invloed hebben op hoe prettig wij ons leven kunnen leven. Daarom is het tijd voor de ‘welzijnsstaat’: een samenleving waarin geluk prioriteit is, grenzen van de natuur gerespecteerd worden en de kwaliteit van leven gebruikt wordt als meter voor succes.

De verzorgingsstaat: De oplossing voor de 20ste eeuw

Een belangrijke basis voor de verzorgingsstaat werd gelegd in de 19e eeuw. In Duitsland werden wetten ingevoerd die mensen recht gaven op financiële hulp bij ziekte, ouderdom en werkloosheid. Na de Tweede Wereldoorlog werd dit idee in veel Westerse landen snel verder uitgebreid. Ook hier in Nederland.

In Nederland maakten we regelingen om ervoor te zorgen dat iedereen genoeg heeft om van te leven. En om de verschillen tussen arme en rijke mensen kleiner te maken. Denk aan gratis onderwijs, sociale uitkeringen en betaalbare zorg.^{<strong>*</strong>}Op de website van Historiek is een mooi overzicht te vinden over de betekenis, kenmerken en korte geschiedenis van de verzorgingsstaat. Hoewel dit systeem de levensstandaard enorm verbeterde en veel mensen nieuwe kansen kregen, past het niet meer bij deze tijd.

Een verouderd en onhoudbaar systeem

De focus op economische groei gaat ten koste van de basis voor een gelukkig leven. In onze verzorgingsstaat wordt ervan uitgegaan dat een sterke economie zorgt voor werk, inkomen en voorzieningen voor iedereen. Veel regels en plannen zijn daarom gericht op meer productie en meer consumptie. Maar hiermee slopen we de natuur^{<strong>*</strong>}Het Wereld Natuur Fonds (WWF) concludeert in hun tweejaarlijkse The Living Planet Report dat de negatieve impact op de natuur, zoals verlies van biodiversiteit en de vernietiging van natuurlijke habitats, vooral wordt veroorzaakt door westerse consumptiepatronen en de groeiende economieën met stijgende welvaart., putten we natuurlijke hulpbronnen uit^{<strong>*</strong>}Het rapport Global Resources Outlook 2024 van het International Resource Panel (IRP) benadrukt dat het wereldwijde gebruik van natuurlijke hulpbronnen blijft stijgen en dat dit de inspanningen om klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling aan te pakken, ondermijnt. en komt de levenskwaliteit onder druk^{<strong>*</strong>}Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geeft aan dat economische activiteiten, hoewel ze op korte termijn materiële welvaart verhogen, op lange termijn schadelijk kunnen zijn voor de brede welvaart, waaronder milieu en welzijn..

En er is meer nodig dan bestaanszekerheid om een gelukkig leven te leiden. We hebben bijvoorbeeld stressvrije momenten, gevoel van veiligheid en een gezonde leefomgeving nodig om ons goed te voelen. Je kan genoeg geld hebben om je boodschappen te betalen, maar je wilt ook tijd en geld hebben om met vrienden leuke dingen te doen. Dat zit er nu steeds minder in.^{<strong>*</strong>}Volgens het FoodService Instituut Nederland (FSIN) koken veel Nederlanders minder zelf, omdat ze het steeds drukker hebben gekregen, maar worden de prijzen in de horeca te hoog. Ook bleek uit onderzoek van ABN Amro dat millennials gemiddeld beter verdienen dan ooit, maar door gestegen kosten aan het eind van de maand minder over houden. Een derde stelt daarom levensdromen uit.

In een moderne maatschappij zou het om het verbeteren van welzijn moeten gaan, niet om economische groei.

Bovendien is ons huidige systeem er vooral op gericht om problemen op te lossen als ze al zijn ontstaan. Dit voorkomt dus niet dat mensen zich ellendig voelen en zorgt voor hoge kosten en veel druk op het systeem. Ziekenhuizen krijgen bijvoorbeeld geld om zieke mensen beter te maken, maar er wordt te weinig gedaan om mensen gezonder te laten leven.^{<strong>*</strong>}GGD GHOR Nederland, belangenbehartiger voor de Nederlandse publieke gezondheid, riep het kabinet namens meer dan 100 gezondheidsorganisaties en experts op om de voorgenomen bezuinigingen op preventie terug te draaien en daadwerkelijk te investeren in de gezondheid van Nederland. Ondertussen piept en kraakt ons zorgstelsel aan alle kanten en is het niet de verwachting dat we de huidige kwaliteit zorg in de toekomst ook hebben.

De welzijnsstaat: Een modern systeem voor de 21ste Eeuw

In de welzijnsstaat wordt verder gekeken dan economische groei. Bij elke keuze die wordt gemaakt, gaat het erom dat mensen, dieren en planeet beter kunnen leven. Dit betekent dat vanuit sociale, ecologische en economische redenen gezocht wordt hoe ons welzijn kan verbeteren. Het gaat om problemen voorkomen. Dat is een totaal andere manier van denken en doen.

Neem bijvoorbeeld ons toeslagenstelsel. Mensen krijgen pas financiële hulp als ze in de problemen zitten. Dit veroorzaakt vaak veel stress en onzekerheid over de toekomst. Vanuit een welzijnsperspectief is het verstandiger om iedereen een basistoeslag te geven, zodat iedereen zekerheid heeft. Mensen krijgen dan de kans om zich meer te richten op gezondheid, persoonlijke ontwikkeling en een betere kwaliteit van leven.

Nieuw-Zeeland laat zien hoe het kan

Een mooi voorbeeld van een focus op welzijn wordt gegeven door Nieuw-Zeeland. Sinds 2019 gebruikt de regering daar een deel van het overheidsbudget om welzijn te verbeteren.^{<strong>*</strong>}Zie voor omschrijving van het zogenoemde ‘Wellbeing Budget’ van Nieuw-Zeeland deze website van de Wellbeing Economy Alliance. Ze hebben welzijnsprioriteiten, zoals minder mentale gezondheidsproblemen, armoede bij kinderen aanpakken en klimaatverandering tegengaan, en ministeries moeten samenwerken om deze doelen te halen. Voor nieuwe plannen moeten ze laten zien wat de waarde is voor mensen, natuur, economie en de financiën. Nieuw-Zeeland laat hiermee zien hoe je beleid kan maken om welzijn en duurzaamheid te verbeteren.

De toekomst ligt bij welzijn

De verzorgingsstaat heeft veel voor ons gedaan, maar past niet meer bij de uitdagingen van vandaag. Een welzijnsstaat biedt de oplossing: een moderne samenleving waarin geluk en natuur belangrijker zijn dan economische groei. Door te kijken naar wat mensen echt nodig hebben, nu en in de toekomst, kunnen we een wereld bouwen waarin iedereen een goed leven heeft. Er is alleen visie en politieke daadkracht voor nodig.